Techniki tłumaczenia wyrażeń swoistych dla danej kultury

Gość

"Techniki tłumaczenia wyrażeń swoistych dla danej kultury" to jeden z podziałów artykułu "Techniki, strategie i metody tłumaczeniowe" autor: Mahmoud Ordudary.
Chciałabym jednak, aby ten podrozdział został wyszczególniony jako osobny temat i był ściągawką, źródłem dyskusji nad naszymi technikami oraz miejscem, w którym bedziemy prosić o poradę gdy nie będziemy wiedzieć jak przełożyć takie właśnie wyrażenie swoiste dla danej kultury.

Oto fragment artykułu:

2.1 Techniki tłumaczenia wyrażeń swoistych dla danej kultury:
Graedler (2000: 3) przedstawia kilka technik tłumaczenia wyrażeń swoistych dla danej kultury:

1. Utworzenie nowego słowa.

2. Wyjaśnienie znaczenia wyrażenia z języka obcego, zamiast tłumaczenia go.

3. Zachowanie terminu w języku źródłowym w niezmienionej formie.

4. Wybór słowa w języku docelowym, które jest podobne lub ma taki sam ‘wydźwięk’ jak wyrażenie w języku źródłowym.

Przy definiowaniu terminów charakterystycznych dla danej kultury jako wyrażeń „odnoszących się do pojęć, instytucji i personelu, które są charakterystyczne dla kultury języka źródłowego” (str.2), Harvey (299: 2-6) wymienia cztery główne techniki tłumaczenia takich wyrażeń:

1. Ekwiwalencja funkcjonalna. Technika ta polega na użyciu referent w języku docelowym o podobnej funkcji do tych w języku źródłowym. Harvey (2002: 2): Weston (1991: 23) opisuje to jako „idealną metodę tłumaczeniową”, podczas gdy Sarcevic (1985: 131) utrzymuje, iż może ona być „myląca i powinna być unikana”.

2. Ekwiwalencja Formalna lub 'ekwiwalencja językowa: oznacza tłumaczenie dosłowne.

3. Transkrypcja lub ;zapożyczenia; (tj. powtórzenie, lub gdzie jest to konieczne, transliteracja terminu wyjściowego): Nie jest to na pewno strategia zorientowana na język źródłowy. W przypadku gdy wyrażenie jest zrozumiałe lub gdy jest wyjaśnione w tekście, może być ono użyte samodzielnie. W pozostałych sytuacjach, szczególnie gdy przypuszcza się, że czytelnik nie zna języka źródłowego, obok transkrypcji znajduje się wyjaśnienie lub adnotacja od tłumacza.

4. Tłumaczenie opisowe lub nie wymagające tłumaczenia: wykorzystuje terminy gatunkowe (nie charakterystyczne dla danej kultury), aby przekazać znaczenie. Jest wykorzystywane w wielu różnych kontekstach, gdy formalna ekwiwalencja uważana jest za niewystarczającą. W tekście skierowanym do wyspecjalizowanego czytelnika, zamieszczenie terminu w języku źródłowym może okazać się pomocne w celu uniknięcia dwuznaczności.

Newmark (19988b) proponuje różne techniki tłumaczeniowe:

Przeniesienie: polega na przeniesieniu słowa z języka źródłowego na język docelowy. Zawiera transliteracje polegające na tym samym, co Harvey (2000: 5) nazywa „transkrypcją”.

Przejęcie: przystosowuje słowo z języka źródłowego najpierw na poziomie wymowy, a później morfologii języka docelowego (Newmark 1988b: 82).

Ekwiwalent kulturowy: polega na zastąpieniu wyrażenia kulturowego w języku źródłowym, innym wyrażeniem w języku docelowym; jednak „nie są one precyzyjne” (Newmark 1088b: 83).

Ekwiwalent funkcjonalny: wymaga użycia słowa neutralnego dla różnych kultur (Newmark, 1988b: 84).

Ekwiwalent opisowy: znaczenie wyrażenia charakterystycznego dla danej kultury jest tu wyjaśnione w kilku słowach (Newmark, 1988b: 83).

Analiza składniowa: oznacza „porównanie języka w języku źródłowym z wyrazem w języku docelowym, który ma podobne znaczenie, ale nie jest oczywistym ekwiwalentem jeden do jednego, poprzez zademonstrowanie ich podobnych elementów, a potem różnic”.

Synonimia: jest to „bliski ekwiwalent języka docelowego”. Zwięzłość bierze tu górę nad wiernością.

Tłumaczenie bezpośrednie: jest to tłumaczenie dosłowne pospolitych zwrotów, nazw organizacji i elementów wyrazów złożonych. Inaczej zwana jest także kalką lub kalką językową.

Przesunięcie lub przeniesienie: pociąga za sobą zmiany w formie gramatycznej, np: (I) zmiana liczby pojedynczej na mnogą, (II) zmiana wymagana, gdy struktura języka źródłowego nie istnieje w języku docelowym, (III) zmiana czasownika w języku źródłowym na czasownik w języku docelowym, zmiana grupy rzeczowników języka źródłowego na język docelowy itd. (Newmark, 1988b: 86).

Modulacja: ma miejsce, gdy tłumacz formułuje wiadomość tekstu wyjściowego zgodnie z normami języka docelowego, ponieważ język źródłowy i docelowy mogą różnić się, jeśli chodzi o punkt widzenia. (Newmark, 1988b: 8 Cool

.

Uznawane tłumaczenie: występuje, gdy tłumacz „zwyczajowo używa oficjalnego lub ogólnie przyjętego przekładu, jakiegokolwiek wyrażenia instytucjonalnego”. (Newmark, 1988b: 89)

Rekompensata: pojawia się, gdy utrata znaczenia w jednej części zdania jest zrównoważona w części drugiej. (Newmark, 1988b: 90).

Parafraza: wyjaśnienie znaczenia wyrażeń charakterystycznych dla danej kultury. Jest to znacznie dokładniejsze wyjaśnienie, niż ekwiwalent opisowy (Newmark 1988b: 91).

Dwuwiersz: występuje, gdy tłumacz łączy dwie różne techniki. (Newmark, 1988b: 91).

Notatki: dodatkowe informacje w tłumaczeniu. (Newmark, 1988b: 91).
Notatki mogą pojawić się w formie ‘przypisów’. Chociaż niektórzy esteci uważają, iż tłumaczenia ‘okraszone’ odnośnikami nie wyglądają dobrze, to jednak ich użycie może pomóc czytelnikowi we właściwym zrozumieniu przekładu. Nida (1964: 237-239) popiera użycie przypisów z co najmniej dwóch powodów: (I) niosą ze sobą dodatkowe informacje (II) zwracają uwagę na różnice z tekstem oryginalnym.